Lavendel om in slaap te vallen: hype of hulp?

Lavendel staat bekend om zijn slaapverwekkende en kalmerende werking. Maar niet alle lavendel is hetzelfde. Veel hangt af van de juiste kwaliteit en doseringsvorm. Sommige producten kunnen hoofdpijn en ongemak veroorzaken.  

In dit artikel lees je hoe lavendel en lavendelolie het lichaam en de geest beïnvloeden en hoe je er optimaal gebruik van kunt maken. 

Zelfs in het oude Griekenland werd lavendel gewaardeerd als geneeskrachtige plant en gebruikt om slaapstoornissen te verlichten.  

Deze traditie werd voortgezet in de middeleeuwen en lavendel werd in veel kloostertuinen gekweekt.  

Een van de beroemdste persoonlijkheden uit deze tijd was Hildegard von Bingen, een Duitse benedictijner non, schrijfster en genezeres. Ze beschreef lavendel als een ‘warm werkende’ plant die kan helpen bij rusteloosheid en slaapstoornissen. Hildegard von Bingen raadde aan om lavendelkussentjes onder het kussen te leggen of lavendelwater op te spuiten om de huid te kalmeren.  

Tegenwoordig wordt lavendel ook vaak gebruikt als lavendelolie, thee of badtoevoeging.  

Slaapbevorderend effect bewezen in onderzoeken  

Een interessant onderzoek¹ naar het slaapbevorderende effect van lavendel werd uitgevoerd door Dr. Hideki Koyama en zijn team in Japan. In dit onderzoek werden de effecten van lavendelaroma op de slaapkwaliteit van 79 deelnemers met milde slaapstoornissen onderzocht. De deelnemers werden in twee groepen verdeeld: een groep inhaleerde lavendelolie, terwijl de andere groep een placebo-olie inhaleerde. Hoewel de placebo-olie naar lavendel rook, was het een synthetische imitatie.  

De resultaten van het onderzoek waren duidelijk: de deelnemers die de echte lavendelolie inhaleerden, vertoonden een significante verbetering in hun slaapkwaliteit vergeleken met de placebogroep. Ook de vermoeidheid ‘s ochtends verminderde. De onderzoekers vermoeden dat de geurstoffen in lavendel (terpenen) hiervoor verantwoordelijk zijn. Ze beïnvloeden het zenuwstelsel, waardoor je gemakkelijker in slaap valt en doorslaapt. 

Zelfs de wetenschap weet het nog niet zeker. We weten echter dat de zogenaamde terpenen hier een belangrijke rol spelen.  

De best onderzochte terpeen is linalool. Een studie² toont aan dat linalool de productie van GABA (gamma-aminoboterzuur), een neurotransmitter, kan verhogen. GABA heeft een kalmerend en ontspannend effect door de activiteit van zenuwcellen in de hersenen te verminderen.  

Door de geuren in lavendel te inhaleren of lavendelthee te drinken, komen de terpenen het lichaam binnen en kunnen zo de GABA-concentratie verhogen.  

Lavendel – effect door verschillende terpenen  

Volgens huidig onderzoek³ is het slaapbevorderende effect van lavendel te danken aan een mengsel van verschillende terpenen. Terpenen zijn boodschapperstoffen en kleine alleskunners in de natuur.  

• Linalool: het bekendste en best onderzochte ingrediënt in lavendel. Het is een monoterpeen en staat bekend om zijn kalmerende, ontspannende en anxiolytische eigenschappen. Linalool beïnvloedt de GABA-transmissie in de hersenen.
• Linalylacetaat: behoort ook tot de monoterpenen. Het werkt samen met linalool en versterkt de effecten op het zenuwstelsel.
• Terpinen-4-ol: terpinen-4-ol is een ander monoterpeen. Het heeft ontstekingsremmende en antimicrobiële eigenschappen, evenals een kalmerend en ontspannend effect op het centrale zenuwstelsel.
• β-caryofylleen: behoort tot de groep van sesquiterpenen en heeft naast zijn kalmerende werking ook ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen.  

Er zitten nog veel meer terpenen en stoffen in lavendel die het slaapbevorderende effect waarschijnlijk versterken, onder andere myrceen, ocimeen en lavandulylacetaat. Het is belangrijk om te benadrukken dat al deze ingrediënten hun optimale werking ontwikkelen als mengsel. 

Lavendel kan helpen bij angststoornissen en stress. Het werkt in op het limbisch systeem, dat verantwoordelijk is voor het verwerken van emoties. De geuren van lavendel beïnvloeden de activiteit van neurotransmitters en hormonen die betrokken zijn bij stressreacties³.  

Er komt minder cortisol vrij, maar meer ontspannende hormonen zoals serotonine. Rusteloosheid en nervositeit kunnen verdwijnen. Lavendel werkt als een rem op het zenuwstelsel. 

Je hebt verschillende mogelijkheden om lavendel te gebruiken om de slaap te bevorderen.  

Lavendelolie: Lavendelolie is een zeer geconcentreerde vorm van lavendel. Door de olie te verdampen in een diffuser of direct te inhaleren, kan de kalmerende geur worden ingeademd om de slaap te bevorderen. Een massage met verdunde lavendelolie voor het slapengaan kan ook ontspannend werken. Je kunt ook een paar druppels op een doek doen en die naast je bed leggen. Belangrijke terpenen zoals linalool zitten in een zeer geconcentreerde vorm in olie.  

Lavendelbloemen: Gedroogde lavendelbloemen kunnen worden gebruikt als vulling voor lavendelkussentjes of zakjes. Leg deze kussentjes onder je kussen of in de buurt van je slaapplaats. De geur van de bloemen is niet zo sterk als die van olie.  

Lavendelwater: Lavendelwater is een alcoholvrij distillaat van lavendelbloemen dat gebruikt kan worden als bodyspray of spray voor in de kamer. Het verstuiven van lavendelwater op het kussen of in de kamer kan ook ontspannend werken en de slaap bevorderen.  

Lavendelthee: Lavendelbloemen kunnen ook worden bereid als thee. Giet hiervoor heet water over de gedroogde bloemen en zeef ze na een paar minuten. Het drinken van lavendelthee is vooral geschikt voor mensen die geen geur in hun slaapkamer willen.  

Badtoevoegingen met lavendel: Lavendelolie of gedroogde lavendelbloemen kunnen ook worden gebruikt als badtoevoeging. Combineer een ontspannend bad met het kalmerende effect van lavendel.  

Lavendelplant in je kamer: Een echte lavendelplant in je slaapkamer kan ook bijdragen aan een betere nachtrust. Het ziet er niet alleen mooi uit, het verspreidt ook een aangename geur die een ontspannend en kalmerend effect heeft. Zorg ervoor dat je de plant op een lichte plek zet, zodat hij goed kan gedijen en zijn geur kan ontwikkelen.  

Kant-en-klare lavendelsprays: Lavendelsprays zijn een handige en gemakkelijke manier om door de kalmerende eigenschappen van lavendel je slaapkwaliteit te verbeteren. Deze sprays bestaan meestal uit een extract van lavendelolie gemengd met water. Je kunt ze gemakkelijk zelf maken of kopen in (online) winkels. Om te profiteren van de positieve effecten van een lavendelspray, spuit je deze gewoon op je kussen, je beddengoed of in de lucht voordat je gaat slapen. De ontspannende geur van lavendel kan stress verminderen, de stemming verbeteren en zo een rustgevende slaap bevorderen.

Het is echter belangrijk om te weten dat het effect van lavendelsprays van persoon tot persoon kan verschillen en dat niet iedereen op de geur van lavendel reageert. Experimenteer met de hoeveelheid spray en de frequentie van aanbrengen om het voor jou optimale effect te bereiken.  

Zoek gewoon uit wat voor jou het beste werkt!  

Langzaam het gebruik van lavendelolie benaderen  

Essentiële oliën zijn sterk geconcentreerde natuurlijke stoffen en moeten voorzichtig worden gebruikt. Dat geldt ook voor lavendelolie. De olie mag niet onverdund op de huid worden aangebracht of inwendig worden gebruikt. Er kunnen allergische reacties optreden.  

Hoewel lavendelolie ook geschikt is voor inwendig gebruik, kun je de behandeling beter overlaten aan een getrainde aromatherapeut. 

Er zijn grote verschillen in de kwaliteit van lavendeloliën. Lavendelolie van hoge kwaliteit wordt geproduceerd door stoomdestillatie van de vers geoogste lavendelbloemen.  

Tijdens dit proces worden de bloemen verhit zodat de damp de essentiële oliën uit de plantendelen vrijmaakt.  

De olie wordt vervolgens gecondenseerd en van het water gescheiden.  

Dat proces zorgt voor pure en geconcentreerde lavendelolie. Sommige lavendeloliën bevatten synthetische toevoegingen of zijn gemaakt van inferieure plantaardige materialen.  

Zulke olie wordt vaak verdund met vergelijkbare geuren of goedkopere oliën om de kosten te drukken. Deze lavendeloliën bieden niet alle gezondheidsvoordelen van lavendelolie van hoge kwaliteit.  

Hier zijn een paar punten waarmee je rekening moet houden bij het kopen:  

• Koop best producten met het label ‘100% pure essentiële olie’ of ‘pure natuurlijke lavendelolie’. Er kunnen aanvaardbare redenen zijn waarom de olie niet puur wordt verkocht, bijvoorbeeld als deze wordt aangeboden als massageolie.  
• Oliën van biologische teelt hebben vaak hogere terpeenconcentraties en worden geproduceerd zonder herbiciden en pesticiden die schadelijk zijn voor het menselijk lichaam.  
• Zorg ervoor dat de olie afkomstig is van een betrouwbare bron en idealiter uit een regio die bekendstaat om zijn hoogwaardige lavendelteelt (bijv. Zuid-Frankrijk of Bulgarije).  
• Essentiële oliën moeten worden verpakt in ondoorzichtige flesjes (bijvoorbeeld van donker glas) om te voorkomen dat de waardevolle ingrediënten worden afgebroken door licht.  
• Een zeer lage prijs kan een indicatie zijn van inferieure kwaliteit. Lavendelolie van hoge kwaliteit heeft zijn prijs, maar dat betekent niet dat de duurste olie altijd de beste is.  
• Echte lavendelolie heeft een intense geur en is zeer rijk. Slechts een paar druppels van de olie blijven enkele uren geuren.  
• Voor de zekerheid kun je lavendelolie kopen bij een apotheek of bij een fabrikant die je vertrouwt. 

Lavendel als kamerplant is over het algemeen niet gevaarlijk. Er zijn geen specifieke risico‘s verbonden aan lavendelplanten binnenshuis.  

Je moet echter wel een paar verzorgingstips volgen om een gezonde plant te behouden en problemen zoals schimmelvorming of ongedierte te voorkomen.  

Zet de plant op een zonnige plek en zorg ervoor dat hij niet te veel water krijgt. Een goede luchtcirculatie is ook belangrijk om vochtproblemen te voorkomen.  

Voor mensen die gevoelig zijn voor de geuren in de olie of allergisch zijn voor lavendel kan de lavendelplant in de kamer natuurlijk problemen opleveren. 

Sommige mensen vinden de geur van lavendel onaangenaam en krijgen er hoofdpijn van. Allergische reacties op bepaalde ingrediënten in lavendelolie zijn ook mogelijk.  

Kwaliteit speelt hier ook een doorslaggevende rol. Oliën van lage kwaliteit of met synthetische additieven veroorzaken eerder hoofdpijn of andere negatieve reacties.  

Om te bepalen of je gevoelig bent voor lavendel, kun je de essentiële olie eerst in kleine hoeveelheden en verdund toepassen of een geurtest uitvoeren. Als er hoofdpijn of andere klachten optreden, kun je de olie beter niet meer gebruiken of een andere fabrikant proberen.  

Lavendelolie en het effect op prepuberale jongens en meisjes  

Sommige studies⁴⁵ suggereren dat het gebruik van lavendelolie bij prepuberale jongens zou kunnen leiden tot hormonale veranderingen die borstgroei (gynaecomastie) zouden kunnen veroorzaken.  

De eerste studie⁴ onderzocht het geval van drie prepuberale jongens met gynaecomastie en ontdekte dat het gebruik van lavendel of theeboomolie in verzorgingsproducten in verband kan worden gebracht met deze aandoening. De tweede studie⁵ bevestigt en breidt de resultaten van de eerste studie uit. Deze identificeert nog meer gevallen van vroegtijdige borstontwikkeling bij meisjes en jongens die verband zouden kunnen houden met het gebruik van lavendelproducten. Kinderen hebben ook een gevoeligere huid en een minder ontwikkeld immuunsysteem dan volwassenen, waardoor ze gevoeliger kunnen zijn voor bijwerkingen en reacties op essentiële oliën. Hoewel lavendel wordt beschouwd als een van de best te verdragen aromatische oliën, ga je stapsgewijs te werk, vooral bij kinderen, en houd je goed in de gaten hoe het gebruik wordt verdragen. 

Lavendel is uitstekend om de slaap te bevorderen – verse bloemen in je kussen, als spray, thee, badtoevoeging of de geconcentreerde olie van lavendel.  

De actieve ingrediënten in lavendel die bijdragen aan een betere slaap worden terpenen genoemd.  

Deze geurstoffen hebben waarschijnlijk een effect op het GABA-metabolisme in de hersenen en op het limbisch systeem, dat verantwoordelijk is voor emoties. Lavendel kan daarom kalmerend en angstverlichtend werken. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de lavendel van goede kwaliteit is.  

Het effect van lavendelolie mag niet onderschat worden. Aromatische oliën kunnen heel doeltreffend zijn en in sommige gevallen ook bijwerkingen hebben. Sommige mensen kunnen last krijgen van hoofdpijn of allergieën. Kinderen voor de puberteit moeten extra voorzichtig zijn.  

Sommige onderzoeken suggereren een verband tussen lavendelolie in verzorgingsproducten en hormonale veranderingen bij kinderen.  

Over het algemeen kan lavendel echter een geweldige natuurlijke manier zijn om je te helpen te ontspannen en in slaap te vallen. 

Bronnen:

1. Koyama H, Toda M, Ueda M, et al. “Effecten van lavendelaroma op slaapkwaliteit bij gezonde Japanse studenten.” Perceptuele en motorische vaardigheden, 2017;124(1):111-127. DOI: 10.1177/0031512516678323
2. Kako H, Fukumoto S, Kobayashi Y, Yokogoshi H. “Linalool Odour-Induced Anxiolytic Effects in Rats.” Journal of Natural Medicines, 2008;62(1):59-63. DOI: 10.1007/s11418-007-0210-0
3. Kasper S, et al. Int J Psychiatry Clin Pract, 2013;17(Suppl 1):15-22. DOI: 10.3109/13651501.2013.813555
4. Henley DV, Lipson N, Korach KS, Bloch CA. “Prepuberale gynaecomastie in verband met lavendel- en theeboomoliën.” New England Journal of Medicine, 2007;356(5):479-485. DOI: 10.1056/NEJMoa064725
5. Ramsey JT, Li Y, Arao Y, et al. “Lavendelproducten geassocieerd met vroegtijdige thelarche en prepuberale gynaecomastie: case-reports en EDC-activiteiten.” Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 2019;104(9):5393-5405. DOI: 10.1210/jc.2018-01880