Kuitkramp ‘s nachts: oorzaken, preventie en behandeling

Terwijl sommige mensen ‘s nachts vredig slapen, worden anderen regelmatig uit hun slaap gewekt door vervelende pijn in hun kuiten. Dat zijn kuitkrampen, die vaak ‘s nachts optreden. Met de juiste tegenmaatregelen verdwijnen ze meestal net zo snel als ze gekomen zijn – maar de volgende kondigt zich al aan. In ons artikel leggen we uit wat de achtergrond is van zulke kuitkramp, wie er vooral last van heeft, hoe je kuitkramp kunt voorkomen en wat helpt in acute gevallen. 

Kuitkrampen zijn samentrekkingen van de onderbeenspieren die erg pijnlijk kunnen zijn en vaak ‘s nachts optreden. Getroffenen omschrijven het als een onaangename samentrekking van de spieren die heel willekeurig optreedt. De duur varieert tussen seconden en minuten. In de regel verdwijnen de onaangename krampen vanzelf. Volgens ‘Medisch Tijdschrift’ heeft 33-50 procent van de oudere volwassenen boven de 65 jaar regelmatig last van spierkrampen – minstens één keer per week. Vrouwen hebben er vaker last van dan mannen.  

Kuitkrampen zijn meestal onschuldig, maar kunnen ook een bijwerking zijn van andere ziekten.  

Nachtelijke krampen zijn vaak niet te wijten aan een directe oorzaak, maar bepaalde factoren bevorderen de ontwikkeling ervan. Deze omvatten:  

• Overbelasting van de spieren door intensief sporten of langdurige inspanning, vooral in extreme hitte  
• Het nemen van bepaalde medicijnen zoals diuretica (vochtafdrijvende middelen), cholesterolverlagende medicijnen (statines) of antihypertensiva  
• Bestaande aandoeningen zoals nieraandoeningen, schildklieraandoeningen of diabetes  
• Vasculaire aandoeningen zoals spataderen, trombose of stoornissen in de bloedsomloop  
• Een bestaande spierziekte (myopathie)  
• Alcoholgebruik  
• Zwangerschap, omdat zwangere vrouwen vaak een tekort hebben aan de mineralen calcium, kalium en magnesium of een tekort aan vitamines, vooral E en D  
• Gebrek aan vloeistoffen  
• Braken of diarree, waardoor het lichaam veel mineralen verliest, wat kan leiden tot een onbalans  
• Elektrolytstoornis, d.w.z. een onevenwicht van bepaalde elektrolyten zoals kalium en natrium in het lichaam  
• De zenuwziekte polyneuropathie, die plotselinge krampen als begeleidend symptoom veroorzaakt  
• Slechte slaaphouding  

Kuitkramp wordt gekenmerkt door typische symptomen, die het stellen van de diagnose vereenvoudigen. Typisch is bijv. een plotseling optredende pijn in de kuitspieren, die vaak gepaard gaat met een verdikking of verharding van het getroffen gebied. De spieren kunnen stijf en gespannen aanvoelen en de pijn zal na een tijdje langzaam verdwijnen. In sommige gevallen gaat de pijn ook gepaard met een gevoelloosheid, spiertrekkingen of tintelingen in de benen. 

Overbelasting, maar ook onderbelasting van de spieren, neurologische aandoeningen, hormonale invloeden, elektrolytstoornissen en ongunstige slaaphoudingen behoren tot de meest voorkomende risicofactoren en triggers voor nachtelijke kuitkramp.  

Oudere mensen hebben een hoger risico op kuitkramp door spierverlies en veranderde stofwisselingsprocessen. Bij aandoeningen zoals diabetes, perifere arteriële aandoeningen (PAD) of schildklieraandoeningen kan het risico op nachtelijke beenkrampen ook verhoogd zijn. 

Er zijn verschillende preventieve maatregelen die kuitkramp kunnen voorkomen of de frequentie en ernst ervan kunnen verminderen. De volgende tips kunnen helpen bij kuitkramp:  

Voedingsfactoren en voedingssupplementen voor kuitkrampen 

Een mineralentekort, zoals te weinig magnesium, wordt vaak vermoed als de oorzaak van spierkrampen, die kunnen worden verholpen met voedingssupplementen. Maar hoe wijdverspreid de veronderstelling ook is dat magnesium helpt tegen spierkrampen, studies konden de doeltreffendheid van dit supplement nog niet voldoende bewijzen.. Volgens ‘Medisch Tijdschrift’ is het innemen van magnesium zelfs niet effectiever dan een placebo. Niettemin kunnen mensen die hieraan lijden in eerste instantie proberen magnesium te nemen vanwege de gunstige bijwerkingen.  

Een verlies aan mineralen is daarom minder relevant als oorzaak van krampen dan eerder werd aangenomen. Experts raden daarom af om voedingssupplementen in tabletvorm met elektrolyten zoals magnesium, kalium of natrium te nemen bij (kuit)krampen – noch voor professionele atleten, noch voor gepensioneerden. Een evenwichtige voeding met alle belangrijke micronutriënten en voldoende vochtinname zijn veel belangrijker. 

Medische behandelingsopties voor nachtelijke kuitkrampen 

Het doel van de therapie is het verlichten van de pijn tijdens een spierkramp en het verminderen van de frequentie van aanvallen op de lange termijn – voor een betere slaap en minder vermoeidheid in het dagelijks leven. In ernstige gevallen en als een niet-medicinale behandeling niet aanslaat, kunnen kininepreparaten worden gebruikt, die ook worden aanbevolen in de huidige richtlijn. Ze worden normaal gesproken gebruikt bij de behandeling van malaria, maar kunnen soms ernstige bijwerkingen hebben.  

Tip: Als je ernstig last hebt van krampen en je levenskwaliteit beperkt is, ga dan naar een arts voor tips om je situatie te verbeteren.  
 

Alternatieve behandelingen voor nachtelijke kuitkrampen 

• Zachte rekoefeningen, waarbij de getroffen persoon het been strekt en de tenen zachtjes naar het lichaam trekt, kunnen de kuitkramp snel verlichten. Losmaakoefeningen, zoals het ‘schudden’ van de benen, en voorzichtig wandelen kunnen de krampsymptomen ook verlichten.  
• In acute gevallen kan massage van de spier met warme handen en massageolie verlichting geven. De beste manier voor de getroffenen om de spier los te maken, is er met de duimen druk op uitoefenen met kleine cirkelvormige bewegingen.  
• Van warmte is ook aangetoond dat het krampen verlicht. Iedereen die last heeft van kuitkramp mag zichzelf daarom trakteren op een warm bad of een warme douche, een pittenkussen of warmwaterkruik op het getroffen gebied leggen.  
• Het afwisselend spoelen van de kuiten met koud en warm water kan een acute kuitkramp verlichten.  

Huismiddeltjes tegen kuitkramp 

Naast de al eerder beschreven maatregelen, zoals rekoefeningen, warme baden en massages van de kuitspieren, kan een bezoek aan de koelkast echt helpen. Volgens een Amerikaanse studie is augurkenwater – de azijnhoudende vloeistof waarin augurken worden ingemaakt – een ongebruikelijk maar effectief huismiddel tegen krampen.  

Volgens onderzoekers kan het drinken van dat water de duur van krampen zelfs met de helft verminderen. Getroffenen kunnen zich houden aan de dosering die wordt aanbevolen door de auteurs van het onderzoek: 1 ml augurkenwater per kilogram lichaamsgewicht. Aangezien het effect onmiddellijk merkbaar is, nog voordat het augurkenwater doorheen de maag gaat en door het lichaam wordt opgenomen, wordt vermoed dat het effect te wijten is aan de zure smaak in de keel, die speciale receptoren in de mond en keel activeert, de activiteit van de zenuwcellen vermindert en zo een krampstillend effect heeft. 

Tips om de slaapkwaliteit te verbeteren ondanks nachtelijke kuitkrampen 

Als je last hebt van nachtelijke beenkrampen en de kwaliteit van je slaap wilt verbeteren, geven we je hier tips die je kunnen helpen om ondanks deze klachten beter te slapen:  

• Rekoefeningen voor het slapengaan: Doe regelmatig rekoefeningen voor de kuitspieren voordat je naar bed gaat. Zo ontspannen de spieren en kunnen nachtelijke kuitkrampen verminderen.  
• Kuitmassage: Masseer zachtjes je kuitspieren voordat je naar bed gaat om spanning te verlichten en de bloedsomloop te verbeteren.  

• Warm bad: Neem een warm bad of douche met warm water voordat je naar bed gaat. Dat kan helpen om de spieren te ontspannen en de kwaliteit van de slaap te verbeteren.  
• Hydratatie: Zorg ervoor dat je overdag genoeg drinkt om uitdroging te voorkomen. Drink echter niet alles vlak voor het slapengaan, want dan wordt je nachtrust niet verstoord door kuitkrampen, maar door constante toiletbezoeken.  
• Geschikte slaapomgeving: Creëer een comfortabele slaapomgeving die koel, donker en rustig is en gebruik een comfortabele matras en kussens om je lichaam tijdens de slaap optimaal te ondersteunen.  
• Regelmatige bedtijden: Zorg voor een regelmatige slaap-waakcyclus door elke dag op dezelfde tijd naar bed te gaan en wakker te worden. Dat kan helpen om je slaap-waakcyclus te reguleren en de kwaliteit van je slaap te verbeteren.  
• Stressmanagement: Oefen ontspanningstechnieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen of progressieve spierontspanning om stress te verminderen en de kwaliteit van je slaap te verbeteren.  
• Slaaphygiëne: Zorg voor een goede slaaphygiëne door elektronische apparaten zoals smartphones en tablets uit te schakelen voordat je naar bed gaat en introduceer een ontspanningsroutine om je lichaam voor te bereiden op de slaap.  
• Overweeg een arts te raadplegen: Als de nachtelijke kuitkrampen je slaapkwaliteit ernstig beperken en een negatieve invloed hebben op je levenskwaliteit, raadpleeg dan een arts voor advies en geschikte behandelingsopties. 

Samenvatting 

Als er geen onderliggende medische aandoening is, zijn kuitkrampen ‘s nachts meestal onschuldig. Omdat ze echter behoorlijk pijnlijk kunnen zijn en de kwaliteit van de slaap kunnen beperken, zijn er verschillende maatregelen om deze krampen te voorkomen of te zorgen dat ze in acute gevallen snel verdwijnen. Als je niet zeker weet of je kuitkrampen door een ziekte worden veroorzaakt of als je krampen erg hevig zijn, ga dan naar een arts om je probleem te laten onderzoeken. Een arts kan je ook verdere tips geven over preventie of in acute gevallen.