Bosbaden - herstel in de natuur

Hoe "bosbaden" natuur, lichaam en psyche aantoonbaar in harmonie brengt.

Woon je in de grote stad? Dan is je behoefte aan natuur vast nog groter! En dat met goede reden: wetenschappelijke onderzoeken tonen het verband aan tussen stressafbouw en natuur – groen maakt aantoonbaar gezond. Dat is overigens al langer bekend. Al in de jaren 90 van de vorige eeuw heeft de universiteit van Göteborg (Zweden) het verband aangetoond tussen een groene omgeving en een goede gezondheid. Patiënten, aldus het toenmalige onderzoek, herstelden na een operatie sneller als ze vanuit het ziekenhuisbed zicht hadden op veel groen – bossen en bomen. Ze hadden minder pijnstillers nodig en bleken ook wat psychische status betreft optimistischer wat betreft hun genezing.

Bijna tegelijkertijd, precies gezegd in 1982, kwam in Japan een nieuwe beweging op die het ministerie van bosbouw had geinitieerd: "Shinrin Yoku", in goed Nederlands "bosbaden". Oorspronkelijk was dit bedacht om de bossen intact te houden, maar inmiddels is het bijna een soort geneeskunde. In de buurt van Tokyo werd een geneeskundig bos opgezet, miljoenen pelgrims gaan daar naartoe en Japanse onderzoekers konden bewijzen, dat bosbaden, hoe vermakelijk het begrip ook mag klinken, niet iets esoterisch is, maar dat het bos van wezenlijk belang is voor de regeneratie en herstel van je hoofd, maar ook van spieren. Tegenwoordig kunnen artsen in Japan zich specialiseren en zich laten opleiden tot specialist bosgeneeskunde. Geen wonder dat de trend langzamerhand van oost naar west gaat.

De “bostherapie" is eigenlijk simpel. Het is eenvoudig, want het werkt ook zonder handleiding: je gaat het bos in en probeert alleen de bomen, de varens, de dieren, de geuren op je te laten inwerken. Welke vogels hoor je? Hoe ruikt het? Ben je wel eens op bloten voeten over het mos gelopen? Of heb je een eik omarmd? Weet je dat beuken ander ruiken dan eiken en dat boomsoorten onder elkaar geurstoffen uitwisselen en zo onderling communiceren? Dat alleen al is mega spannend! Als je op een boomstam gaat zitten: welke kevers scharrelen dan om je heen? Zulke kleine waarnemingen resp. aandachtsoefeningen in het bos zorgen ervoor dat je in de atmosfeer van het bos duikt en de trillingen ervan opneemt. Je vergeet je eigen problemen, de ruzie met je vriend, vriendin, de zorgen over je werk en nog veel meer gaat naar de achtergrond – en dat is wat ontspanning betekent: loslaten. Een van de vooraanstaande bosmedici, prof. dr. Qing Li van de universiteit van Tokio, zegt het heel eenvoudig:

"bosbaden is de kunst, zich via al onze zintuigen met de natuur te verbinden."

Overal, waar maar een stukje bos is. Ook losjes wandelen kan bosbaden zijn. Als je daarbij echter naar een podcast luistert of een levendig twistgesprek je aandacht heeft, dan lukt het onderdompelen in de groene wereld niet echt. Een beetje aandacht in je rugzak zou niet verkeerd zijn. Maar je kunt je In ieder geval gewoon laten drijven. In een hangmat liggend kijken naar de dansende bladeren geldt overigens ook al als bosbaden, er zijn vele, vele vormen van. Ademhalings- of meditatiecursussen onder de bomen worden er in de breedste zin ook nog toe gerekend, ja zelfs een boswandeling kan bedoeld zijn. Maar in de eigenlijke zin betekent bosbaden in het bos opgaan. Dat kan met en zonder speciale cursus. Misschien scherpt het je zintuigen als je het de eerste keer met een coach probeert. Mogelijk wil je het ook een paar maal alleen proberen en neem je dan voor meer scholing later een getrainde coach erbij. Zo biedt bijvoorbeeld Duitslands bekendste bosliefhebber Peter Wohlleben in zijn bosschool een opleiding aan voor bosleider. Sinds 2018 is er ook een academie voor bosbaden & gezondheid, gevestigd in Rheinland-Pfalz en dit is eerste instantie in Duitsland die opleidingen aanbiedt. Het thema wordt steeds groter. Als je nog meer suggesties zoekt: ook het "Bundesverband Waldbaden" is sinds februari 2019 actief. Op hen werd onlangs door de Duitse Forstzertifizierungsrat een beroep gedaan om aan de ontwikkeling mee te werken van normen voor kuur- en heilbossen. Op het eerste Duitse kuurbos kan overigens Usedom trots zijn.

Inmiddels zijn er vele onderzoeken over de heilzaamheid van het bos. De positieve effecten komen meestal van terpenen, dat zijn secundaire bioactieve stoffen van de planten, die onze afweerkrachten versterken. Maar ook alleen al aan de kleur groen wordt een gezondheidsbevorderend effect toegeschreven.

Bosbaden en de effecten ervan – een paar feiten

• Bosbaden kalmeert, want stresshormonen zoals adrenaline en cortisol worden aantoonbaar afgebroken.
• Bosbaden heeft een positief effect op de stofwisseling, met name op hart en nieren, omdat het een ontstekingen tegengaand effect heeft.
• De hartslag en een te hoge bloeddruk worden gereguleerd, zelfs de bloedsuikerspiegel kan ervan profiteren.
• Bosbaden bevordert een betere kwaliteit van de slaap en
• versterkt in het geheel het immuunsysteem
• Ook bij diverse aandoeningen versnelt bosbaden het genezingsproces.

Om de weldadig effecten goed te laten werken moet je echter de tijd nemen. Japanse onderzoekers gaan ervan uit dat pas na vier uur verblijf een gezondheidsbevorderende effect optreedt.

Heel algemeen gesproken: in de pauze (net overigens als gedurende de slaap) begint het lichaam met reparatieprocessen en stuurt het signaalstoffen naar plaatsen waar kleine genezende maatregelen nodig zijn. Maar ook voor sporters geldt: in de pauze groeit de spier en worden de trainingseffecten zichtbaar. Daarom is het zo belangrijk om pauzes te plannen, zodat je lichaam en geest na een stressige dag letterlijk op de reset-knop kunnen drukken. Bosbaden werkt als vitale preventie en draagt op vele manieren bij aan het onthaasten.