Pijn veroorzaakt door fasciae: de meest voorkomende oorzaken

Ben je vaak gespannen? Je bent niet de enige. Maar heel weinig mensen zijn 100 procent pijnvrij. Maar heel weinig mensen realiseren zich dat de oorzaak van hun pijn in de fasciae kan liggen en dat ze er zelf iets aan kunnen doen. 

Maar net deze dunne huid die elk van je organen, elk bloedvat, elk bot, elke zenuw en elke spiervezel omringt en bij elkaar houdt, is in de meeste gevallen de oorzaak van je lichaamspijn, spierspanning of zelfs chronische pijn. 

Tien jaar geleden wisten maar heel weinig mensen wat een fascia was. Fasciae bevatten meer pijnreceptoren dan spieren, zijn nauw verbonden met je autonome zenuwstelsel en sturen voortdurend signalen naar de hersenen.
 Daarom noemt de wetenschap ze tegenwoordig het grootste zintuiglijke orgaan in het menselijk lichaam. 

Ontdek hier waarom de oorzaak van je pijn in je fasciae kan liggen, hoe je weet dat het fasciapijn is en hoe je je pijn zelf onder controle kunt krijgen zonder medicatie, injecties en dergelijke. 

Fasciapijn komt voornamelijk voor in het gebied van de myofascia (spierfasciae). Het woord myofascia is samengesteld uit de termen ‘myo’ - spier en ‘fascia’ - bindweefsel. Als er pijn optreedt in dit gebied, spreken we van een myofasciaal pijnsyndroom. 

Fasciae rond de organen kunnen echter ook pijn veroorzaken. De darm kan bijvoorbeeld pijn in de rug of zelfs de schouder veroorzaken via de fasciale ophangingen. 

Hetzelfde geldt voor de spierfasciae. De plaats naar waar de pijn zich verspreidt, is niet altijd de plaats waar het probleem ontstaat. We spreken van uitstralende pijn. Een verharding in het gebied van de voetzool kan zich via de achterste fasciale keten uitbreiden tot aan het hoofd. De gevolgen zijn hoofdpijn. 

De spanningen in je lichaam zijn daarom van elkaar afhankelijk en beïnvloeden elkaar. Je kunt het voorstellen als een zeilschip. De spanning van de individuele touwen die op de verschillende punten zijn bevestigd, moet op elkaar afgestemd zijn. 

Als slechts één touw wordt losgelaten, kan het schip in een andere richting varen. Je kunt dit op dezelfde manier overbrengen op je lichaam. Je botten en wervels worden op de juiste plaats gehouden door de myofasciale spanningsbalans. De expert noemt dit nieuwe perspectief ‘tensegrity’. 

Verklevingen en verhardingen in het gebied van de fasciae kunnen daarom onevenwichtigheden in het hele lichaam veroorzaken. Fasciapijn wordt veroorzaakt door vastgekleefde fasciae. 

Fasciae zijn verschillend afhankelijk van de locatie en bestaan uit verschillende lagen. Tussen elke laag circuleert vloeistof voor goede glij-eigenschappen - vergelijkbaar met de olie in een motor. 

Wat zijn vastzittende fasciae? Vermoedelijk een stolling van de vloeistof die de afzonderlijke lagen als een lijm bij elkaar houdt en bijgevolg het glijvermogen beperkt. Eenvoudig gezien is deze voorstelling correct. Deskundigen verklaren het verminderde glijvermogen van fasciae echter op een iets complexere manier, omdat de kennis en het begrip van fasciae is toegenomen als gevolg van fasciaonderzoek in de afgelopen jaren.  

Gezonde fasciae zijn flexibel en glad. Weinig beweging, overbelasting, blessures en stress zorgen voor een ongestructureerde verstrengeling. De fasciae vervilten en er worden verhardingen gevormd. Het wordt vooral pijnlijk als de fasciae zo dik worden dat ze de zenuwen gaan beknellen.

Myofasciale pijn kan acuut optreden, maar is meestal chronisch. Het is de meest voorkomende oorzaak van aanhoudende pijn in een of meer lichaamsdelen en is verantwoordelijk voor 30-85% van alle pijn in het bewegingsapparaat. 

Aangenomen wordt dat myofasciale pijn verantwoordelijk is voor 85% van de rugpijn en 55% van de hoofd- en nekpijn. Schouderpijn kan ook vaak worden toegeschreven aan myofasciale disfunctie. In de meeste gevallen verspreidt de pijn zich na verloop van tijd via de myofasciale lijnen naar andere delen van het lichaam als er niets wordt gedaan.   

Myofasciale pijn komt op elke leeftijd voor, maar het meest in de leeftijdsgroep tussen 27 en 50 jaar, vermoedelijk door de volgende punten:

1. Aan de ene kant zijn er in deze leeftijdsgroep genoeg jaren verstreken om oorzaken zoals een slechte houding, eenzijdige belasting of stress in het myofasciale systeem te verankeren.
2. Aan de andere kant zijn deze mensen meestal nog erg actief, zodat de myofasciale pijn en het verlies aan mobiliteit als zeer beperkend worden ervaren.

Deze pijn komt vaak voor bij verder gezonde mensen, echter vaker in combinatie met andere musculoskeletale, neurologische of psychologische klachten, zoals aspecifieke rug- en nekpijn of kanker.  

Het aanhouden van myofasciale pijn leidt vaak tot een afname van de levenskwaliteit met aantasting van het fysieke, psychologische, sociale en emotionele welzijn. De exacte diagnose van myofasciale pijn is moeilijk. Hiervoor bestaan nog geen gestandaardiseerde criteria. 

Bovendien overlappen de symptomen vaak met andere chronische pijnaandoeningen, zoals fibromyalgie, geïrriteerde zenuwwortels of pijn afkomstig van ligamenten, pezen of gewrichten. 

In het geval van myofasciale pijn kan een arts of fysiotherapeut echter gevoelige punten in de spier en/of fascia voelen die ernstige pijn kunnen veroorzaken en die kunnen uitstralen langs de corresponderende myofasciale keten. 

Soms is er ook sprake van begeleidende spierzwakte of sensorische stoornissen en vaak beperkte mobiliteit.

Typisch voor fasciapijn:

• De pijn en gevoeligheidstoornissen verspreiden zich langs de fasciale kanalen.
• De pijn en mogelijk ook een branderig gevoel verspreiden zich over een groot gebied.
• Pijn vermindert meestal door ontspannen te bewegen.
• Bewegingen voelen stijf aan en zijn vooral pijnlijk aan het einde van het bewegingsbereik.

Zoals je al weet, zijn fasciae fijne bindweefselstructuren in ons lichaam die erg belangrijk zijn voor onze mobiliteit en ons welzijn. Ontsteking van de fasciae (eosinofiele fasciitis) kan leiden tot een aantal vervelende symptomen. 

• Stijfheid en bewegingsbeperking: Naast de pijn is er vaak een merkbare stijfheid in de getroffen gebieden. Dat kan de mobiliteit beperken, waardoor alledaagse activiteiten moeilijker worden. 
• Zwelling en gevoeligheid: In sommige gevallen kan ook zwelling optreden. De aangetaste gebieden zijn dan niet alleen pijnlijk, maar ook erg gevoelig voor aanraking of druk. Deze zwellingen komen meestal symmetrisch voor op de armen en benen.  
• Veranderingen aan de huid: Tekenen van ontstoken fasciae kunnen ook sinaasappelhuid of verharding van de huid op verschillende plaatsen zijn.  
• Uitputting: Tekenen van uitputting zijn ook een niet geheel ongebruikelijk symptoom. Vermoeidheid en gewichtsverlies kunnen ook begeleidende symptomen zijn.  

Wat zijn de oorzaken? 
In de meeste gevallen is eosinofiele fasciitis het gevolg van een blessure of intensieve training. Het is echter waarschijnlijk dat er verschillende oorzaken zijn van de ontsteking. Bij mensen met een genetische aanleg kunnen verschillende ziekten ontstekingen veroorzaken die het metabolisme in je weefsel aantasten.  

Hoe kun je ontstekingen voorkomen? 
Een uitgebalanceerde mix van inspannings- en rustfasen speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van eosinofiele fasciitis. 

Regelmatig stretchen, myofasciale zelfmassage met de fasciaroller en bewust omgaan met fysieke belasting kunnen het risico op fasciitis verminderen.  

Hoe wordt ontsteking van de fasciae gediagnosticeerd? 
Om de diagnose eosinofiele fasciitis te stellen, neemt de arts een klein monster van de huid, dat ook een deel van het onderliggende weefsel en de fasciae bevat. Als het monster onder de microscoop wordt onderzocht, is te zien dat de fascia dikker is dan normaal en dat er ontstekingscellen aanwezig zijn.

In het beginstadium van de ziekte kan een bijzonder hoog aantal eosinofielen, een type jonge rode bloedcel, in het bloed worden waargenomen en is de bezinkingssnelheid van de erytrocyten aanzienlijk verhoogd.

• Overbelasting: Als het lichaam voortdurend oververzuurd is door inspanning, heeft dit een negatief effect op je fasciae. Het is belangrijk dat je een balans vindt tussen inspanning en herstel. 
• Eenzijdige en monotone bewegingen, gebrek aan beweging: Eenzijdige belasting van de spieren leidt tot weefselspanning in het myofasciale systeem. Een slechte houding kan het gevolg zijn. Vooral hardlopers, fietsers en kantoormedewerkers hebben hier last van.
• Circulatie- en lymfedrainagestoornissen: Je fasciae moeten worden voorzien van zuurstof en voedingsstoffen. Op dezelfde manier moet gebruikt weefselwater met zijn metabolische afvalstoffen goed kunnen worden afgevoerd via de aderen en lymfe. Te weinig voedingsstoffen en vocht aan de ene kant en te veel opgehoopte gifstoffen aan de andere kant zorgen ervoor dat de fascia aan elkaar kleeft en broos wordt.
• Voeding & vloeistoffen: Een uitgebalanceerd dieet is een basiselement waarmee je fasciae van de juiste voedingsstoffen worden voorzien. Naast voldoende vochtinname (fasciae bestaan voor ongeveer 75% uit water) is ook het zuur-base-evenwicht van cruciaal belang. 
• Stress: De fascia reageert op stressprikkels met spanning. Als de stress - en dus de spanning - een chronische toestand wordt, bouwt de spanning zich op in het lichaam. 
• Psychologisch trauma: Fasciae hebben een emotioneel geheugen. Noodlottige gebeurtenissen kunnen zich dus letterlijk in je lichaam nestelen. 
• Ziekten: Structurele ziekten zoals artrose of scoliose, systemische ziekten zoals hypothyreoïdie, orgaanaandoeningen zoals darmziekten, kanker (de ziekte zelf en/of de behandeling ervan) en depressie, angst en andere psychische aandoeningen. Langdurig gebruik van pijnstillers kan ook een ongunstig effect hebben op de fasciae.
• Slaapproblemen: Een goede slaap met voldoende diepe slaapfasen zorgt voor de afgifte van het groeihormoon HGH (Human Growth Hormone). HGH is er mede verantwoordelijk voor dat onze fasciae elastisch en soepel blijven. Het stimuleert de bloedsomloop en zorgt ervoor dat spieren en fasciae kunnen ontspannen. Als we niet genoeg slaap van goede kwaliteit krijgen, kan dit leiden tot meer vervilting in het fasciale weefsel.

Verschillende therapieën hebben in onderzoeken positieve effecten laten zien bij de behandeling van myofasciale pijn. 

Vanuit fysiotherapeutisch oogpunt kan gebruik worden gemaakt van massages, speciale manuele therapietechnieken op het gebied van ‘myofasical release’, warmte- en koudetoepassingen en ultrageluid, taping, elektriciteit en acupunctuur. 

Veranderingen in levensstijl en speciale oefenprogramma‘s bleken echter het effectiefst: ze zorgen voor pijnverlichting en een toename in mobiliteit en kracht in de getroffen lichaamsregio.

Training met foamrollers en fasciarollen verbetert de hydratatie en dus het glijvermogen van de fasciae. Spierpijn, spierspanning en fasciale verklevingen worden verlicht. Fasciatraining, waarbij de spieren afwisselend worden samengetrokken en gestrekt, of lange strekhoudingen zoals bij yin yoga, zorgen ook voor verlichting.

Samen gelden deze oefeningen als ‘self-myofasical release’ (SMR- of SMT-oefeningen): oefeningen gebaseerd op de technieken van de therapeut, maar die de patiënt zelf kan uitvoeren.
 

De fysiologische effecten omvatten:
•    Verbeterde vloeistofuitwisseling
•    Loskomen van verklevingen
•    Verbeterde bloedcirculatie
•    Stimulatie van de lymfestroom
•    Ontlasting en regulatie van het zenuwstelsel

Deze invloeden zijn voelbaar in je lichaam:
•    Je mobiliteit verbetert
•    Je spanning komt los
•    Je gevoel van stress vermindert
•    Je regeneratie versnelt
•    Je prestaties nemen toe
•    Je gevoeligheid voor letsels vermindert
•    Je lichaamsbewustzijn verbetert

Medicatie voor verklevingen van fasciae is bedoeld om het ongemak te verlichten dat wordt veroorzaakt door verklevingen van bindweefselstructuren. 

Er zijn geen specifieke medicijnen die exclusief zijn ontwikkeld voor de behandeling van vastzittende fasciae, maar verschillende soorten medicijnen kunnen helpen om de symptomen te verminderen en zo de pijn te verlichten.  

• Ontstekingsremmers zoals niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID‘s) kunnen een verzachtend effect hebben op pijn en ontsteking veroorzaakt door vastzittende fasciae. Deze vorm van medicatie vermindert pijn en zwelling en verbetert de mobiliteit. 
• Pijnstillers, zoals paracetamol of ibuprofen, kunnen ook worden ingenomen om acute pijn te verlichten. Deze helpen vaak snel het ongemak te verlichten en dragen bij aan het behoud van de dagelijkse functionaliteit. 
• Een arts kan ook spierverslappers voorschrijven, vooral als de vastgekleefde fasciae spierspanning en pijn veroorzaken. Deze medicijnen helpen de spieren te ontspannen en de mobiliteit te verbeteren.

 
Medicatie alleen is meestal niet voldoende om de vastgekleefde fasciae te behandelen. Een combinatie van medicatie, fysiotherapeutische oefeningen en manuele therapieën zoals fasciarollen of massage hebben een groter positief effect.  

Bespreek het gebruik van medicijnen altijd met je arts. Hij kan de juiste behandeling voor jouw individuele geval bepalen en zo mogelijke bijwerkingen of interacties met andere medicijnen vermijden.

Als je spierpijn of spierspanning hebt door vastgekleefde fasciae, zorg dan voor voldoende gevarieerde lichaamsbeweging, een evenwichtig dieet en regeneratie in je dagelijks leven en voer een specifiek trainingsprogramma uit, zoals fasciatraining. De gezondheid van je fasciae is de sleutel tot het verlichten van je pijn.